BENIGNE GYNAECOLOGIE

Onder de pijler Gynaecologie valt de benigne gynaecologie, urogynaecologie, transgender zorg, kindergynaecologie en seksuologie.

Het Amsterdam UMC is een fusie ziekenhuis voortkomende uit VUMC en AMC. Sinds 2020 hebben er diverse lateralisaties van zorg plaatsgevonden binnen de gynaecologie en verloskunde. Die hebben consequenties gehad voor de gehele gynaecologische zorg binnen het Amsterdam UMC. Alle patiënten met complexe benigne gynaecologische aandoeningen worden uitsluitend behandeld en opgenomen op locatie AMC. Er zijn echter twee uitzonderingen op deze regel: transgenderzorg blijft op locatie VUmc vanwege de expertise en inbedding in het kenniscentrum voor genderzorg, en de operatieve endometriosezorg blijft ook op locatie VUmc vanwege de complexe multidisciplinaire ingrepen bij diepe endometriose, waarbij ondersteuning van urologen en GE-chirurgen op locatie VUmc beschikbaar is. In 2023 verhuisde de gynaecologische oncologie van locatie AMC naar VUMC. Voor de gynaecologische afdeling AMC waar zorg werd geleverd voor alle gynaecologische patiënten (benigne en oncologie) resulteerde dit in een splitsing.

Onze focus ligt op gespecialiseerde zorg voor complexe aandoeningen, waarbij we een centrale rol spelen en als last resort dienen voor verwijzingen uit heel Nederland en soms zelfs uit het buitenland. Onze patiëntenzorg, onderwijs, wetenschappelijk onderzoek en innovatie zijn volledig gericht op deze specialisaties, waarbij vrijwel alle patiënten worden betrokken bij wetenschappelijk onderzoek. Dit is essentieel om onze zorg voortdurend te verbeteren en innovaties te ontwikkelen en te evalueren.
Historisch gezien was de complexe endometriosezorg onderdeel van de afdeling Voortplantingsgeneeskunde in het VUmc. Echter, gezien de aanzienlijke overlap met de benigne gynaecologie, met name op het gebied van complexe chirurgie, innovatieve beeldvorming, zorg innovatie en wetenschappelijk onderzoek, is de endometriosezorg sinds eind 2022 ondergebracht bij de afdeling Gynaecologie. Dit biedt tevens nieuwe mogelijkheden voor onderwijs en opleiding op dit gebied.

De speerpunten waar we ons op richten vanuit de gynaecologie zijn:

  • Endometriose zorg en uteriene afwijkingen (myomen, adenomyose, niches, congenitale afwijkingen, abdominale cerclages en non-tubaire EUGs)
  • Kindergynaecologie: complexe vulvapathologie inclusief clitorale reconstructie bij vrouwen met genitale verminking, congenitale genitale afwijkingen, Turner, kinderen en adolescenten met gynaecologische pathologie
  • Complexe urogynaecologie, in het bijzonder problemen na eerdere complicaties of MESH gerelateerde problematiek
  • Complexe gynaecologische transgenderzorg
  • Complexe seksuologie

Aantal zorgactiviteiten op de polikliniek met betrekking tot de speerpunten zijn in 2023 ten opzichte van 2019 gestegen. De jonge zwangerschap en niet- speerpunt gerelateerde zorg zijn door verdere zorguitplaatsing gedaald.

 

In onderstaande figuur is weergegeven het aantal huidige promovendi per speerpunt en de verdeling van de operatieve zorg.

Verdeling (%) operaties ingedeeld per speerpunt in 2023, het deel “geen speerpunt” is veelal wel derdelijnszorg vanwege comorbiditeit en veelal acute zorg. Per speerpunt ook aantal lopende promotie trajecten, daarnaast ook 2 lopend promotie trajecten binnen thema duurzaamheid.

 

Intensieve samenwerking in een netwerk waardoor verdere focus of de zeer complexe zorg in Amsterdam UMC.

Voor zowel de relatief laagcomplexe zorg als ook zorg die niet binnen onze speerpunten valt, hebben we al jaren een intensieve samenwerking met Bergman Vrouwenzorg. Daarnaast zijn we ook gestart met operatieve ingrepen in samenwerking met het Flevoziekenhuis. Voor de genderzorg werken we intensief samen met Gender Clinics en voeren we sinds december 2022 ook operaties uit in Medical Park (Bilthoven). Triage welke patiënt het beste op welke locatie kan worden geholpen, vindt zowel voor als na verwijzing plaats. Naast onze speerpunten zien we ook patiënten waarvoor zorg in de 3e lijn nodig is vanwege vereiste operatieve vaardigheden, of vanwege complexe co-morbiditeit of vereiste derdelijns infrastructuur. Dit betreft grotendeels acute patiëntenzorg. De duidelijke focus op speerpunten en derdelijns zorg wordt duidelijk uit onze analyse waaruit blijkt dat vrijwel 100% van onze patiënten die een electieve ingreep ondergaan voldoen aan minimaal 1 robijncriterium, met een gemiddelde van 3 per patiënt.

Percentage patienten met minimaal 1 robijncriterium per speerpunt

Gemiddeld aantal Robijncriteria per operatieve patiënt per speerpunt

Uteriene afwijkingen

Uteriene afwijkingen zijn binnen het Uterine Repair centrum ondergebracht. Het uterine repair center is een kennis- en expertisecentrum dat is ingebed in de benigne gynaecologie. We werken hierin nauw samen met de voortplantingsgeneeskunde en verloskunde omdat de interventies die we doen ook van invloed zijn op de reproductieve functie en uitkomsten. De samenwerking met de gynaecologische oncologie richt zich voor de uteriene afwijkingen op verdenking sarcomen of cervixpathologie. Er was al een intensieve samenwerking tussen de benigne gynaecologie en het endometriose team vanwege de grote overlap tussen deze zorg en uteriene afwijkingen maar sinds eind 2022 is het gehele endometriose team ingebed in de benigne gynaecologie waardoor er nog meer mogelijkheden zijn voor innovatie, onderwijs, opleiden, wetenschap en valorisatie. Naast gynaecologen en A(N)IOS gynaecologie bestaat ons team ook uit gespecialiseerde verpleegkundigen, twee physician assistants, seksuologen en een bekkenbodemfysiotherapeut. We werken nauw samen met gespecialiseerde (interventie)radiologen. Sinds de oprichting ligt onze focus hierbij op de derdelijnszorg waarbij we vrouwen zien met myomen, adenomyose, niches, congenitale afwijkingen, (noodzaak tot) abdominale cerclages en uteriene EUGs (non-tubaire EUG). Bergman Clinics Vrouwenzorg voert diagnostiek en behandelingen uit voor laag-complexe cyclusstoornissen, endometriumpathologie en ook tweedelijns ingrepen voor uterus myomatosus. Laag-complexe hysterectomieën en operatieve ingrepen die als relatief eenvoudig worden beschouwd, maar vanwege co-morbiditeit niet kunnen worden uitgevoerd bij Bergman Clinics, worden indien mogelijk uitgevoerd in het Flevoziekenhuis of in een ziekenhuis in de woonomgeving van de individuele patiënt.

Binnen het Uterine Repair Centrum is er veel aandacht voor de verbetering van de diagnostiek (zoals het gebruik van 3D echo, micro-flow, elastografie en CEUS) en het ontwikkelen en evalueren van innovatieve minimaal invasieve behandelingen (zoals bijvoorbeeld laparoscopische niche resecties, HIFU, embolisatie bij adenomyose). Dit alles wordt gedaan met aandacht voor patient-centered and value-based healthcare. Hierbij doen we zowel klinisch evaluatie onderzoek als translationeel onderzoek en werken we samen met (inter)nationale onderzoeksgroepen. Ook binnen Amsterdam UMC werken we met betrekking tot deze innovaties en wetenschap nauw samen met verschillende specialismen zoals de afdeling sociale geneeskunde, hematologie, biomechanica, heelkunde, afdeling voorplantingsgeneeskunde en verloskunde en doen we fundamenteel onderzoek in het angiogenese laboratorium locatie VUmc en het researchlaboratorium van het centrum voor voortplantingsgeneeskunde locatie AMC. De betrokken staf van het uterine repair team bestaat uit 4,4 FTE gynaecologen benigne gynaecologie, 1 fellow benigne gynaecologie, 2.3 FTE gynaecologen, 0.4 arts en 1 FTE fellow voor de gecombineerd gynaecologie en endometriosezorg, 35 promovendi, 1 postdoc en 1 researchverpleegkundige en 1 physician assistant.

Kindergynaecologie

De kindergynaecologische zorg wordt aangeboden in het Kindergynaecologisch Centrum Amsterdam. Het is een multidisciplinair centrum. We werken nauw samenwerken met kinderchirurgen, kinderradiologen, kinderartsen, kinderurologen, psychologen, plastische chirurgen, kinderendocrinologen, kinderhematologen, bekkenbodem fysiotherapeuten en seksuologen. In 2021 is het centrum kindergynaecologie officieel benoemd: Expertise centrum voor gynaecologische zorg voor kind, adolescent en transitie. Hierbij is het doel de zorg voor kinderen met gynaecologische problematiek verder te verbeteren door één loket te vormen voor kind, ouders en verwijzer. Zo krijgen kinderen met complexe aangeboren afwijkingen zorg op maat. Maar bijvoorbeeld ook tieners met menstruatieproblematiek zijn welkom op de polikliniek. We hebben in totaal 5 gynaecologen (1.6 FTE) die betrokken zijn bij de kindergynaecologie, 1 gespecialiseerd verpleegkundige, 1 AIOS differentiant, 1 fellow en 1 promovendus.

In 2020 werd reeds gestart met de volgende mutidisciplinaire spreekuren en gerelateerd MDO:

  • Multidisciplinair vulva spreekuur samen met de dermatoloog voor kinderen en adolescenten met vulvaire afwijkingen
  • Multidisciplinair spreekuur voor kinderen en adolescenten met congenitale afwijkingen aan geslachtsorganen. Beoordelingen worden samen met de plastische chirurg en indien nodig ook met een uroloog of GE chirurg uitgevoerd

In 2021 werd gestart met nog een 2-tal multidisciplinaire spreekuren en gerelateerd MDO:

  • Multidisciplinair spreekuur voor beoordeling van kinderen en adolescenten met een ovariële cyste, hierbij zijn kinderchirurgen en een kinderradioloog betrokken
  • Er is een gezamenlijk spreekuur met een (kinder)hematoloog voor patiënten met hematologische aandoeningen en hevig menstrueel bloedverlies

In 2022 werd gestart met een multidisciplinair spreekuur voor DSD zorg: differences in sexual development.

  • Het Amsterdam UMC is een van de DSD expertisecentra in Nederland. Een MDO met kinderendocrinoloog, kinderuroloog, endocrinoloog, uroloog, kinderartsen, kinderpsycholoog, kinderpsychiater, (kinder)gynaecoloog en klinisch geneticus is reeds jarenlang structureel georganiseerd in Amsterdam UMC. In 2022 is de kinderradioloog hierbij aangesloten.
  • Daarnaast is gestart met een multidisciplinair spreekuur. Hierbij zijn de kinderendocrinoloog, kinderuroloog, kinderpsycholoog en klinisch geneticus aanwezig. De kindergynaecoloog neemt deel bij alle meiden die gezien worden op dit spreekuur. Streven hierbij is dat alle meiden en hun ouders meerdere keren de gynaecoloog zien.
  • Er worden multidisciplinaire zorgpaden ontwikkelt voor verschillende ziektebeelden die binnen DSD vallen.

Naast de klinische taken worden diverse wetenschappelijke projecten gestart om de diagnostiek, behandelingen en counseling binnen de kindergynaecologie te optimaliseren.

Clitorale reconstructie bij vrouwen met VGV (vrouwelijke genitale verminking)

In 2022 werd het uitvoeren van clitorale reconstructie na vrouwenbesnijdenis opgenomen in het basispakket vergoede zorg, indien er lichamelijke klachten aanwezig zijn. Het Amsterdam UMC is door het ministerie van VWS, ZN, ZIN en de NVOG als enige centrum aangewezen om deze operatieve zorg te mogen leveren. De zorg is ingebed in een multidisciplinair spreekuur van gynaecoloog en plastische chirurg. De effectiviteit van deze zorg bij vrouwen die geen fysieke klachten hebben en het optimale zorgpad worden onderzocht in wetenschappelijk onderzoek welke we op uitnodiging van ZonMw in een samenwerkingsverband met de GGD, Pharos, experts op het gebied van VGV, seksuologen, bekkenbodemfysiotherapeuten gaan uitvoeren. Bij deze zorg zijn 2 gynaecologen, 2 plastisch chirurgen, 2 seksuologen, 1 gespecialiseerde doktersassistent en 1 promovenda betrokken.

Complexe urogynaecologie

De complexe urogynaecologie is een van de speerpunten van de afdeling gynaecologie van het Amsterdam UMC. Voor de urogynaecologische zorg is er een intensieve samenwerking met Bergman Vrouw Amsterdam. De poliklinische urogynaecologische zorg vindt hoofdzakelijk plaats bij Bergman Vrouw, door overwegend dezelfde gynaecologen die ook in het Amsterdam UMC werken. Patiënten met een 3e lijns indicatie, worden voor de operatieve zorg naar het Amsterdam UMC verwezen, waar zij door hun eigen behandelaar geopereerd kunnen worden.
Een patiëntencategorie waar we ons binnen het Amsterdam UMC op richten, zijn vrouwen met complicaties na eerdere operatieve ingrepen vanwege prolaps of incontinentieproblemen, in het bijzonder Mesh gerelateerde complicaties na prolapschirurgie. Eind 2019 is de (Mesh) complicatie poli opgezet waar vrouwen met Mesh gerelateerde problematiek maar ook met complicaties na eerdere prolapschirurgie terecht kunnen voor diagnostiek en behandeling. Hierin werken we samen met urologen en seksuologen en soms ook met GE chirurgen. Het Amsterdam UMC is in 2021 ook door het ministerie van VWS aangewezen als expertise centrum voor het uitvoeren van operatieve ingrepen voor deze problematiek.
Het wetenschappelijk onderzoek van de urogynaecologie groep richt zich op de preventie van recidiverende vaginale prolaps (POP). Dit wordt gerealiseerd door [1] het evalueren en ontwikkelen van innovatieve biomaterialen welke in de vagina worden geïmplanteerd om een “foreign body response” op te wekken met als resultaat de ontwikkeling van nieuw bindweefsel, [2] kwalitatieve en kwantitatieve beoordeling van de fysiologie van de bekkenbodem om de effecten van chirurgische interventies te begrijpen , [3] evalueren of het verbeteren van de wondgenezings-omstandigheden bij patiënten die een vaginale prolaps operatief met lichaamseigen materiaal ondergaan, resulteert in een lager risico op recidief verzakking.
In totaal zijn 3 gynaecologen betrokken bij deze zorg (1,1 FTE in Amsterdam UMC) en 1 fellow die deels een aanstelling heeft in Bergman Clinics en deels in Amsterdam UMC.
Door te werken in internationale onderzoeksconsortia voor zowel klinisch als preklinisch onderzoek, is de onderzoeksgroep (7 promovendi, 1 postdoc) betrokken bij de ontwikkeling van nieuwe behandelmogelijkheden van bench tot bed.

Gynaecologische transgenderzorg

De gynaecologische transgender zorg is ingebed in het multi-disciplinaire Kennis en Zorgcentrum Genderdysforie. Gynaecologische operatieve ingrepen zijn de hysterectomie met en zonder ovaria, ovariectomie of tubectomie en de colpectomie middels robot chirurgie. Van oudsher verrichten we endocrinologische zorg poliklinisch.
Tevens zijn er een reeks relatief nieuwe zorgvragen ontstaan na de wijziging in de transgenderwet uit 2014. Deze zorg bestaat uit counseling en behandeling op het gebied van kinderwens en fertiliteitpreservatie voor adolescenten en volwassen transgender en genderdiverse personen. Daarnaast zien we een toename van het aantal transpersonen die zijn geboren met een baarmoeder en eierstokken die hun genitalia interna behouden in de transitie, deze groep heeft specifieke aanvullende gynaecologische zorgvragen rondom bloedverlies, seksualiteit, anticonceptie en screening op HPV en cervix carcinoom.
In samenwerking met de afdeling verloskunde is het zorgpad voor zwangere transmasculiene en genderdiverse personen ingericht, bestaande uit preconceptie counseling en obstetrische begeleiding. Hierbij moet ook worden gedacht aan warme overdrachten en bijscholing aan regionale ziekenhuizen.

Alle patiënten die de polikliniek bezoeken met een gynaecologische zorgvraag worden gevraagd voor deelname aan wetenschappelijk onderzoek om de zorgvragen in kaart te brengen en de ingestelde behandeling te evalueren. Op dit moment richt het wetenschappelijk onderzoek zich daarnaast op de mogelijkheden, effectiviteit en veiligheid van fertiliteitspreservatie bij transgender en genderdiverse personen, op de veiligheid van het in situ laten van de reproductieve organen, de effectiviteit van innovatieve chirurgische behandelingen en de impact van een zwangerschap en bevalling bij transmasculiene personen. Zorg innovatie heeft plaats in het evalueren van de nieuwe chirurgische techniek van de robot colpectomie. Vanuit de benigne gynaecologie zijn 5 gynaecologen betrokken bij deze zorg (2.3 FTE). De researchgroep bestaat uit 6 gynaecologen (benigne, voorplantingsgeneeskunde en verloskunde), androloog-uroloog, endocrinoloog, psychologen, tissue engineering-specialist en 4 promovendi met een lopend promotie traject en 1 voorgaande verdediging in 2022.

Op het gebied van genderzorg vervullen wij een regiefunctie om de juiste zorg op de juiste plaats te laten plaatsvinden, er is een samenwerking tot stand gekomen met Gender Clinic met de mogelijk voor zij-instroom voor 3de lijns chirurgie en fertiliteit counseling en preservatie. Tevens wordt er poliklinische zorg geleverd in Gender clinic via detachering zodat er op die locatie ook fertiliteit counseling kan plaatsvinden. Combinatie ingrepen TLH-mastectomie worden naar Gender Clinic verwezen. Er is een landelijk netwerk voor transgender onderzoek opgericht in samenwerking met ZonMw waar we in de stuurgroep deelnemen. Binnen de NVOG is een werkgroep gynaecologische transgenderzorg opgericht waar alle gynaecologen van de gender expertise centra bij zijn aangesloten. Daarnaast wordt er binnen de medische opleiding geneeskunde en verloskunde onderwijs gegeven over gynaecologische genderzorg.

Complexe seksuologie

De afdeling seksuologie en psychosomatische gynaecologie is een landelijk multidisciplinair derdelijns expertisecentrum voor vrouwen en mannen met seksuele pijn en gynaecologisch en urologisch onvoldoende verklaarde abdominale- en bekkenpijn, onder de noemer Expertisecentrum seksuologie, bekkenbodem, en andrologie. De onverklaarde genitopelviene pijn gaat vaak gepaard met complexe psychiatrische en/of somatische comorbiditeit, waarbij bekkenbodemoveractiviteit een belangrijke in standhoudende factor is. Daarom werken we samen met de afdeling psychiatrie, doen we gezamenlijke consulten, en is er een structurele AIOS plek gerealiseerd voor een psychiater io. Ook wordt er samengewerkt met het expertisecentrum DSD, Kindergynaecologisch Centrum Amsterdam, en de expertisegroep Vrouwelijke Genitale Verminking op het gebied van zorg en wetenschap. In toenemende mate is er in het Kennis en Zorgcentrum Genderdysforie (VUmc) aandacht voor de seksuele gezondheid van transpersonen, mede daardoor is er een toename in de verwijzingen naar ons team geweest. Het ontwikkelen van seksuologische zorg voor genderdysfore- en transpersonen, zowel tijdens als na de transitie, is één van onze aandachtspunten in de komende jaren. Binnen het Seksuologisch Centrum Amsterdam werken 6 seksuologen en 1 promovenda. Voor het onderzoek naar de determinanten van (verstoringen in) de vrouwelijke seksuele opwindingsrespons wordt gebruik gemaakt van het seksuologisch laboratorium en wordt intensief samengewerkt met de afdeling radiologie en het fetal-uterine imaging center voor de innovatieve beeldvorming van de clitoris.

Wetenschappelijk onderzoek

De focus van onze speerpunten sluit aan bij onze focus in de wetenschap. Binnen de bovengenoemde speerpunten en kennis en expertise centra voeren we onderzoek uit van bench to bedside. Waarbij we naast klinische evaluatie onderzoek ook aandacht besteden aan translationeel en transmuraal onderzoek. We hebben veel aandacht voor innovatieve diagnostiek en behandelingen waarbij we het heel belangrijk vinden om deze ontwikkelingen goed te evalueren voordat we deze gaan implementeren in de dagelijkse praktijk. Bij deze evaluatie kijken we ook naar de lange termijnuitkomsten inclusief toekomstige fertiliteit. In de afgelopen 5 jaar hebben we diverse subsidies verworven voor het uitvoeren van wetenschappelijk onderzoek, dit heeft het mogelijk gemaakt dat we voor de gehele afdeling benigne gynaecologie inclusief de urogynaecologie en seksuologie wetenschappelijk onderzoek uitvoeren met 49 promovendi. Het onderzoek sluit aan bij de speerpunten van onze complexe zorg en we voeren dit onderzoek uit in nauwe samenwerking met het fetal-uterine imaging center, het angiogenese laboratorium en het laboratorium voor voortplantingsgeneeskunde van het Amsterdam UMC, de technische universiteit in Eindhoven, en diverse internationale expertise centra. Ook nemen we deel aan diverse besturen van diverse internationale organisaties zoals weergegeven in onderstaande figuur.

Internationale netwerk op het gebied van onderzoek en valorisatie

Toegankelijke en duurzame zorg voor iedereen

Als afdeling gynaecologie nemen we niet alleen verantwoordelijkheid voor hoogwaardige klinische zorg binnen ons expertisegebied, zoals vrouw-specifieke aandoeningen, maar ook voor onze maatschappelijke rol. Ons doel is om bij te dragen aan betere gezondheid voor vrouwen én voor iedereen die gynaecologische zorg nodig heeft.

We willen inclusief zijn en zorg bieden aan een brede doelgroep. Dit betekent dat we naast vrouwen ook oog hebben voor transgender en non-binaire personen die behoefte hebben aan gynaecologische zorg. Daarnaast richten we ons op het toegankelijker maken van zorg voor vrouwen die minder snel hulp zoeken of daar moeite mee hebben.

Het is onze missie om drempels te verlagen en de tijd tot een juiste diagnose te verkorten. Door eerder vast te stellen wat er aan de hand is, voorkomen we onnodige verergering van aandoeningen, onnodig leed en langdurig ziekteverzuim. Daarom zetten we sterk in op bewustwording en het inzichtelijk maken van de maatschappelijke impact van vrouw-specifieke aandoeningen. Dit doen we in nauwe samenwerking met de Nederlandse Vereniging voor Obstetrie en Gynaecologie (NVOG), patiëntenorganisaties en de Patiëntenfederatie.

Efficiëntere zorg voor een duurzame toekomst

Vroegtijdige diagnose en efficiëntere zorg zijn essentieel, zeker gezien de beperkte middelen en het groeiende tekort aan zorgprofessionals. Daarom evalueren we continu of onze zorg doelmatig en duurzaam is. Dit stelt ons in staat om ook in de toekomst hoogwaardige zorg te blijven bieden aan iedereen die dat nodig heeft.

Met dit uitgangspunt hebben we, samen met het Centrum voor Duurzame Zorg van het Amsterdam UMC, een nieuwe onderzoekslijn opgezet. Deze richt zich specifiek op doelmatige en duurzame zorg binnen de gynaecologie.

In lijn met dit streven is Wouter Hehenkamp benoemd tot hoogleraar Doelmatige en Duurzame Zorg aan de Universiteit van Amsterdam (UvA). Hij heeft van de Raad van Bestuur de opdracht gekregen om duurzaamheid een centrale plek te geven in ons wetenschappelijk onderzoek.

Hiertoe zal hij samen met het centrum voor duurzame zorg een position paper en een routekaart ontwikkelen om bij te dragen aan de visie op duurzaamheid en handvaten te bieden om duurzaamheid in onderzoek te kunnen uitoefenen. Het is de bedoeling om de position paper en routekaart in 2025 op te leveren. De afdeling gynaecologie is voornemens waar mogelijk onderzoek op duurzame wijze uit te voeren en parallel aan doelmatigheidsstudies te laten meelopen.

Met deze inspanningen willen we blijven bijdragen aan toegankelijke, inclusieve en toekomstbestendige zorg voor iedereen die dat nodig heeft.

Opleiding en OnderwijsVanuit de benigne gynaecologie wordt de opleiding verzorgd voor 32 AIOS en 6 ANIOS. Gemiddeld genomen hebben wij fysiek 3 ANIOS benigne, 1-2 ANOS gender, 5 AIOS en 1 differentiant AIOS op de werkvloer. De gynaecologie stage duurt 4 maanden, de urogynaecologie stage 2 maanden. Daarnaast bieden wij een differentiatie stage van tenminste 6 maanden maar veelal voor 12 maanden, voor zowel de gynaecologie als de urogynaecologie. Er zijn ook gecombineerde differentiatiestages voor de kindergynaecologie, complexe vulvazorg en seksuologie en soms ook voor de genderzorg.
Voor aanvang van de stage heeft de AIOS een startgesprek met de stagebegeleider, waarin aandacht is voor huidige autorisatie niveau's, leerdoelen voor de stage expliciet gemaakt worden en gesproken wordt over mogelijke invulling voor de LOGO thema's tijdens de stages.

Er zijn zorgspecifieke supervisie spreekuren voor myoom zorg, adenomyose, niches en endometriose binnen het uterine repair center en endometriose centrum. Hierin is per nieuwe patiënt 30 minuten een staflid aanwezig voor hands on supervisie van de AIOS, met veel aandacht voor het ontwikkelen van complexe echografie skills als ook feedback voor counseling over behandelopties en studie participatie. Ook zijn er spreekuren voor complexe urogynaecologie inclusief een specifiek mesh/complicatie spreekuur, kindergynaecologie en seksuologie, naast multidisciplinaire spreekuren voor vulvaproblematiek samen met een dermatoloog en samen met de vasculaire geneeskunde voor hevig menstrueel bloedverlies. Alle AIOS hebben bij aanvang van de stage een afspraak met onze researchcöordinator waarin alle lopende trials besproken en toegelicht worden.
Vanuit onze pijler leiden we daarnaast drie fellows op, één voor de urogynaecologie in nauwe samenwerking met Bergman, één voor de benigne gynaecologie en één voor gecombineerde benigne-endometriose zorg.

Onze transgender zorg wordt vanuit de locatie VUmc gefaciliteerd, waarbij ook geopereerd wordt in operatiecentrum Medical Parc in Bosch en Duin. De laag complexe zorg wordt in nauwe samenwerking uitgevoerd in Bergman Clinics waar een deel van de opleiding door AIOS en co-assistenten kan worden gevolgd. De AIOS participeren ook actief in de laagcomplexe operatieve zorg die door onze gynaecologen wordt uitgevoerd in Bergman Clinics of in Boerhave kliniek vanuit het Amsterdam UMC. Ze krijgen hier de mogelijkheid om toe te werken naar het uitvoeren van een operatieve ingreep op bekwaamheidsniveau niveau 2 en (conform LOGO). Om het behalen van leerdoelen en benutten van leermomenten maximaal te bevorderen worden er voorafgaande aan de ingreep de ervaring en leerdoelen van de AIOS proactief vastgelegd genoteerd en gedeeld met het superviserende staflid.

Naast het opleiden van gynaecologen in opleiding vervult de pijler benigne gynaecologie een belangrijke rol bij discipline overkoepelend vaardigheidsonderwijs in samenwerking met de chirurgie en urologie. Onze pijler heeft een vooraanstaande rol bij de implementatie van het nieuwe Landelijk Opleidingsplan Gynaecologie en Obstetrie. Tevens zijn wij mede-initiatief nemers voor een fellowship benigne gynaecologie. De pijler gynaecologie heeft zijn eigen online leerplatvorm ter ondersteuning van publicaties (zoals echo consensus papers), e-learningen en cursussen (zoals de menopauze cursus en echoscopische evaluatie van niche en niche-zwangerschappen). Zie ook www.gynaecologieonline.nl

Onze pijler heeft de volgende onderwijsactiviteiten verzorgd in 2023:

  • Onderwijs AIOS verloskunde & gynaecologie cluster AMC-VUMC
  • VUmc: Blok start van het leven
  • Minor onderwijs Bachelor studenten
  • Nascholing verpleegkundigen
  • GETUP Rome Europese laparoscopie cursus
  • Basiscursus laparoscopie en hysteroscopie AIOS verloskunde & gynaecologie
  • Landelijke cursus benigne gynaecologische echografie
  • Advanced suturing course Amsterdam Skills Center
  • Praktische cursus Female Urology & Urogynaecology
  • Urogyn onderwijs voor huisartsopleiders
  • Adeno- endometriose summer course
  • Landelijke jonge zwangerschapscursus
  • Internationale echocursussen (expertcursus londen en Zweden) en diverse webbinars ondersteund door de ISUOG
  • Verschillende eLearnings zoals:
    • gynaecologische echografie voor de landelijke echocursus
    • echoscopisch beoordelen niche
    • echoscopisch beoordeling niche zwangerschap
    • echografisch beoordelen van adhesies tussen uterus en blaas (sliding bladder course)
    • menopauze voor de 1ste lijn
    • endometriose voor huisartsen

Vanuit de pijler gynaecologie zijn Stella Tiersma en Anne Timmermans coördinatoren voor het co-schap gynaecologie/verloskunde VU, zij namen in 2022 deze taak over van Johan Spruijt. Anne Timmermans werd in 2022 tevens benoemd als Principal Educator “duurzame zorg” binnen de faculteit geneeskunde UvA en vervult daarmee een belangrijke taak om duurzame zorg/planetary health in het curriculum te verwezenlijken. Josée Kramer en Rachèl Tros vervullen een rol als docent in het KTO (voorbereidend onderwijs voor het coschap) voor het coschap gynaecologie en verloskunde.

Differentiatie stage benigne gynaecologie

  • Robert de Leeuw - cluster VUMC (2018)
  • Marieke Lemmers - cluster VUMC (2019)
  • Nicole Burger - cluster VUMC (2019)
  • Kim Dreyer - cluster VUMC (2020)
  • Karts Heida – cluster Utrecht (2020)
  • Eva Bouwsma – cluster Amsterdam (2021)
  • Emiel Post Uiterwaard – cluster Utrecht (2022)
  • Yadira Roggeveen – cluster Amsterdam (2022)
  • Emma Paternotte - cluster Utrecht (2022)
  • Jolanda van Keizerswaard – cluster Rotterdam (2023)
  • Joukje van Rijswijk – cluster Amsterdam (2023)

Differentiatie stage urogynaecologie

  • Kim van Delft (2019)
  • Gert-Jan van Baaren (2019)
  • Annelies Overbeek (2020)
  • Sanne Visser (2020)

Fellows

We bieden een vooraanstaand fellowship-programma aan in de benigne gynaecologie en urogynaecologie. In het bijzonder, voor urogynaecologie, werken we samen met Bergman Clinics Vrouwenzorg om hoogwaardige training te bieden. Voor de benigne gynaecologie is er flexibiliteit, waarbij fellows hun traject kunnen opbouwen en aanpassen op basis van modules en EPA's, zodat ze hun expertise naar wens kunnen verdiepen. In de kern van het fellowprogramma benigne gynaecologie bieden we training in echografie voor het detecteren van uteriene afwijkingen. Daarnaast hebben fellows de mogelijkheid om zich verder te specialiseren in complexe chirurgische ingrepen. Aan de andere kant kunnen ze zich ook toeleggen op verdieping in de conservatieve poliklinische zorg, zoals bijvoorbeeld kindergynaecologie. In de basis verdieping zit de echo voor de uteriene afwijkingen, daarnaast de mogelijkheid om in complexe operatieve zorg te verdiepen, of juist meer verdieping in de conservatieve poliklinsche zorg zoals bijv de kindergynaecologie.

Benigne gynaecologie: Marike Lemmers (2022), Felicia Yarde (2023)
Urogynaecologie: MImke Kessels (2023) Maarten Vink (2022); Gert-Jan v Baaren (2021); Maaike Dijkstra (2020)

Lateralisatie

Eind 2023 verhuisde de gynaecologisch oncologische zorg van locatie AMC naar locatie VUMC. De benigne gynaecologie bleef op de AMC locatie en waar vorm werd gegeven aan een nieuwe afdeling samen met de interne geneeskunde. In 2023 werden we geconfronteerd met een aanzienlijke reductie van gemiddeld 27% in onze OK-capaciteit. Binnen ons netwerk hebben we de toegenomen wachttijden aangepakt door samenwerking en uitplaatsing. Door de focus op speerpunten op de polikliniek en efficientere indeling door de invoering van supervisiespreekuren bij ook de endometriose zien we een stijging van onze poliklinische activiteiten.

Valorisatie  

De staf van de afdeling gynaecologie zet zich actief in om gynaecologische kennis te verspreiden en te integreren in de dagelijkse praktijk. Het is voor ons essentieel dat onderzoeksresultaten niet alleen beschikbaar worden, maar ook daadwerkelijk worden toegepast in de zorg.

We doen dit op verschillende manieren. Aan de ene kant leveren we een directe bijdrage aan het opstellen en verbeteren van medische richtlijnen. Denk hierbij aan richtlijnen voor hevig menstrueel bloedverlies, postmenopauzaal bloedverlies, laparoscopische hysterectomie, en buitenbaarmoederlijke zwangerschap (EUG). Ook werken we mee aan internationale richtlijnen, zoals die van de European Society for Gynaecological Endoscopy (ESGE) voor myoombehandeling. Daarnaast ondersteunen we professionalisering in de benigne gynaecologie, bijvoorbeeld op het gebied van gynaecologische echo’s (adenomyose, niches) en door het ontwikkelen van uniforme patiënteninformatie, zoals keuzehulpen voor myomen, consultkaarten voor hevig menstrueel bloedverlies en het implementeren van herstelprogramma’s zoals “IkHerstel”.

Aan de andere kant richten we ons op het informeren van een breder publiek. Voorbeelden hiervan zijn podcasts zoals “Op spreekuur bij de gynaecoloog” (in samenwerking met de Menstruatiemeisjes) en “Dertig in een dozijn” over anticonceptie, o.a. verzorgd door Anne Timmermans en Nicole Burger. Daarnaast dragen we bij aan toegankelijke media, zoals artikelen op NU.nl (anticonceptie) en bijdragen aan de wetenschaprubriek van NRC. Op deze manier verbinden we onze onderzoeksresultaten met de actualiteit en maken we ze relevant voor een breed publiek.

Gemiddeld duurt het acht jaar voordat vrouwen met gynaecologische klachten de juiste diagnose krijgen. Dit komt deels omdat vrouwen vaak niet weten wat normaal is en deels door het taboe dat nog altijd op deze onderwerpen rust. Veel vrouwen ervaren daardoor een drempel om hulp te zoeken. Belangrijker nog: deze klachten worden door de maatschappij vaak niet serieus genomen. Gynaecologische aandoeningen worden vaak gezien als iets wat er “nu eenmaal bij hoort”. Om hierin verandering te brengen, is een nieuwe manier van denken nodig bij alle betrokken partijen: zorgverleners, beleidsmakers, en de samenleving als geheel.

Vanuit onze afdeling hebben we daarom actief contact gezocht met ZonMw en het ministerie van Volksgezondheid, Welzijn en Sport (VWS). In samenwerking met de NVOG en patiëntenorganisaties hebben we een opdracht van ZonMw gekregen om de maatschappelijke impact van vrouw-specifieke aandoeningen en lacunes in kennis en aandacht in kaart te brengen. Eind 2023 hebben we het eerste rapport van dit project aangeboden aan Ernst Kuipers, toenmalig minister van VWS.

Met deze initiatieven streven we ernaar om niet alleen de zorg te verbeteren, maar ook het bewustzijn te vergroten en de barrières rondom gynaecologische zorg verder te verlagen.

Duurzaamheid

Bij de afdeling Benigne Gynaecologie van Amsterdam UMC zetten we ons actief in voor duurzaamheid, zowel in onze zorgpraktijk als in wetenschappelijk onderzoek. We streven ernaar om milieuvriendelijker te werken door het gebruik van duurzame materialen, energie-efficiëntie en afvalreductie. Daarnaast doen we wetenschappelijk onderzoek naar innovaties en strategieën die bijdragen aan duurzamere zorgprocessen. Door deze combinatie van praktijk en onderzoek willen we niet alleen de zorg voor onze patiënten verbeteren, maar ook bijdragen aan een toekomstbestendige en verantwoorde gezondheidszorg.

Datagedreven werken

Bij de afdeling Benigne Gynaecologie van Amsterdam UMC maken we volop gebruik van data om de kwaliteit van zorg te verbeteren en efficiëntie te verhogen. Door het integreren van data gestuurde inzichten in onze zorgprocessen, kunnen we betere en meer gepersonaliseerde behandelingen bieden aan onze patiënten. Daarnaast benutten we wetenschappelijke data om innovatieve behandelmethoden te ontwikkelen en ons zorgaanbod voortdurend te optimaliseren. We gebruiken de verworven kennis ook daadwerkelijk om de zorg effectiever en efficiënter te maken. De ontwikkeling van ‘IkHerstel’ is hier een goed voorbeeld van. Deze kosteneffectieve ehealth interventie werd al in 2009 in samenwerking met de afdeling sociale geneeskunde ontwikkeld. De effectiviteit werd aangetoond in 5 RCTs, niet alleen bij de gynaecologie, maar ook bij de heelkunde en orthopedie. In 2023 zijn we ook verder gestart met het ontwikkelen van adviezen voor keizersnedes en bevallingen en zijn we een samenwerking gestart met de afdeling cardiologie.

Structuur en samenwerking binnen de pijler gynaecologie

Sinds 2019 is Judith Huirne het hoofd van de pijler gynaecologie. Voor de uitvoering van managementtaken wordt zij ondersteund door twee medisch werkplekmanagers: Anne Timmermans voor de polikliniek en Rachèl Tros voor de kliniek. Zij werken nauw samen met de verpleegkundige werkplekmanagers om de dagelijkse aansturing van de polikliniek en kliniek soepel te laten verlopen.
Om afstemming te bevorderen, vinden er regelmatig overleggen plaats tussen het medische en verpleegkundige werkplekmanagement. Daarnaast is er maandelijks een pijleroverleg. Hier zijn het subhoofd, de werkplekmanagers van de poli en kliniek, en medewerkers van HR en financiën/PC aanwezig.

Verantwoordelijkheden binnen de pijler

Binnen de pijler gynaecologie zijn de verantwoordelijkheden als volgt verdeeld:

  • Urogynaecologische zorg: Jan-Paul Roovers
  • Gynaecologische genderzorg: Norah van Mello
  • Kindergynaecologische zorg: Emmy van den Boogaard
  • Seksuologische zorg: Stephanie Both
  • Endometriose centrum: Velja Mijatovic (hoofd) en Robert de Leeuw (vicehoofd)
  • Digitale ondersteuning: Freek Groenman (Epic-ambassadeur en toolbuilder)
  • Minimaal invasieve chirurgie: Wouter Hehenkamp (commissie)
  • Opleiding AIOS en differentianten: Emmy van den Boogaard en Marleen de Lange (eerste aanspreekpunt voor startgesprekken); Robert de Leeuw (coördinator differentianten)
  • Begeleiding ANIOS en PA’s: Rachèl Tros (benigne gynaecologie) en Norah van Mello (genderteam)

De promovendi worden begeleid door promotoren, met directe ondersteuning door co-promotoren. Daarnaast is er een maandelijkse “cappuccino-overleg” tussen Judith Huirne en de promovendi/ANIOS om laagdrempelig ideeën en uitdagingen te bespreken.

Overleggen en samenwerking

De pijler gynaecologie organiseert verschillende overlegmomenten om samenwerking en communicatie te optimaliseren:

  • Wekelijks stafoverleg met gynaecologen binnen de pijler benigne gynaecologie, inclusief specialisten van het endometriose centrum.
  • Maandelijks aanvullend overleg over logistieke zaken binnen het endometriose centrum.
  • Maandelijks stafoverleg waar AIOS worden uitgenodigd om input te geven over lopende zaken.
  • Eigen overlegmomenten voor de seksuologen.

Strategie en teamgevoel

Om het teamgevoel te versterken en strategieën af te stemmen, organiseert de pijler gynaecologie één tot twee keer per jaar een strategiemiddag. Hierbij zijn stafleden, ANIOS, enkele AIOS, verpleegkundigen, doktersassistenten, PA’s en ondersteunend personeel aanwezig.

Daarnaast is er jaarlijks een researchmiddag, waar naast onderzoeksresultaten ook bredere thema’s zoals het gebruik van sociale media en vitaliteit aan bod komen. Dit vult de reguliere researchbijeenkomsten aan en bevordert interdisciplinair inzicht en samenwerking.

PDCA-cyclus binnen de pijler gynaecologie

Binnen de afdeling verloskunde en gynaecologie werken we volgens de PDCA-cyclus (Plan-Do-Check-Act) om onze visie en strategie helder te houden en onze doelen te realiseren. Naast strategiedagen voor de gehele afdeling, waarbij de kaders van de Raad van Bestuur en de jaarplannen worden vertaald naar onze afdeling, heeft de pijler gynaecologie een eigen PDCA-cyclus.

Tijdens de wekelijkse stafoverleggen van de pijler gynaecologie wordt informatie teruggekoppeld over managementzaken vanuit het algemene hoofdenoverleg. Dit kan gaan over onderwerpen zoals financiële kaders, beleidsontwikkelingen, en jaarplannen. Ook worden belangrijke updates vanuit de polikliniek, kliniek, opleiding en onderwijs gedeeld.
Jaarlijks stellen we specifieke doelen en jaarplannen op voor de pijler gynaecologie, die aansluiten bij onze academische kerntaken. Elk kwartaal evalueren we de voortgang hiervan, inclusief de financiële kaders en kwaliteitsindicatoren. Deze kwaliteitsindicatoren worden regelmatig beoordeeld door de werkplekmanagers (WPM’s) en waar nodig besproken tijdens het pijleroverleg of stafoverleg.

Naast financiële cijfers en kwaliteitsindicatoren bespreken we ook de resultaten van opleidingen, onderwijs en de uitkomsten van visitaties en audits. Wekelijks vindt er een complicatiebespreking plaats op afdelingsniveau, waarbij elke pijler minimaal één keer per maand aan de beurt komt. De verbeterpunten uit deze besprekingen worden gedeeld in het stafoverleg van de pijler en opgevolgd.
Om continu te verbeteren, worden jaarlijks één of twee enquêtes gehouden onder medewerkers. Hierbij vragen we naar onderwerpen zoals welzijn, vitaliteit, communicatie en feedback op leidinggevenden. De resultaten, die anoniem worden verzameld, worden geanalyseerd door het WPM en samengevat door Freek Groenman. Deze samenvatting wordt in het stafoverleg besproken, waarna concrete acties worden ondernomen om verbeteringen door te voeren.

De belangrijkste aandachtspunten in 2023 waren:

  1. Onvoldoende secretariële ondersteuning voor stafleden en promovendi.
  2. De wens voor meer onderling contact en één fysieke locatie voor stafwerkplekken.
  3. Een hoge werkdruk door het afnemende aantal en de beperkte inzetbaarheid van AIOS.

Iedere medewerker voert jaarlijks een gesprek met het pijlerhoofd, waarin aandacht wordt besteed aan communicatie, leiderschap en persoonlijke ontwikkeling. Tijdens de discipline-overstijgende strategiemiddagen en de jaarlijkse researchmiddag koppelen we de voortgang van onze doelen terug. Ook maken we verbeterplannen voor het komende jaar om onze zorg, samenwerking en werkplezier verder te optimaliseren.

Complexe seksuologie

Verpleegafdeling H5-Zuid

2023 stond in het teken van de lateralisatie van de gynaecologische oncologie naar locatie Boelelaan en het samengaan van de kliniek benigne gynaecologie met interne geneeskunde. Dit gebeurde in de zogenaamde wave 9 waarbij er ook voorbereidingen getroffen moesten worden om in wave 10 de polikliniek oncologische gynaecologie naar locatie Boelelaan te laten verhuizen.
Het gehele jaar was er nog steeds sprake van een OK-reductie van 25% voor de Benigne gynaecologie en 26% voor de Gynaecologische Oncologie. Als oplossingen voor deze reductie werd er bij de Gynaecologische Oncologie, net als in 2022, ingrepen waar mogelijk uitgesteld door een extra kuur chemotherapie te geven en patiënten ook elders te opereren (Flevo Ziekenhuis), als een ingreep in de academie niet strikt noodzakelijk was. Bij de benigne gynaecologie werden patiënten buiten de speerpunten om ofwel met een advies retour naar het verwijzend centrum gestuurd, dan wel in één van de buitenlocaties geopereerd (Boerhaave medisch centrum).
De afdeling werd goed bezet voor de pre- en postoperatieve zorg, acute opnames en dagbehandelingen.

Medewerkers

Tijdens de jaargesprekken hebben de medewerkers kunnen aangeven of zij wilden blijven op locatie AMC, bij de afdeling benigne gynaecologie/interne geneeskunde, op een andere afdeling of met de gynaecologische oncologie naar locatie Boelelaan. Zoals ook gezien op andere afdelingen levert een wave onrust op. Desondanks zijn er 17 fte personeel behouden en meegegaan naar locatie Boelelaan en 6 fte op locatie AMC. Eén medewerker heeft de opleiding voor Physician Assistent afgerond.

PEM

De Patiënte Enquête Monitor geeft de afdeling inzicht op welke gebieden de zorg goed gaat en waarop verbeterd kan worden. Een totaal van 242 patiënten hebben deze enquête ingevuld en de afdeling een 8,4 gegeven (ter vergelijking: in 2022 werd een 8,4 gescoord). Hierbij heeft de ‘kennis dossier arts’ als beste gescoord en de ‘medicatiebijwerkingen’ als minste gescoord.